Dostępność cyfrowa (accessibility), czyli przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu

W czasach dynamicznego rozwoju technologicznego, a także cyfryzacji większości sfer ludzkiego życia, człowiek stał się zależny od wykorzystywania wszelkich urządzeń oraz rozwiązań technologicznych. Coraz więcej osób, w tym z różnego rodzaju schorzeniami czy niepełnosprawnościami, korzysta z cyfrowych produktów i usług. Wciąż jednak się zdarza, że projektanci i programiści, skupiając się na coraz to nowszych i wymyślnych funkcjonalnościach i efektach wizualnych, zapominają o aspekcie dostępności cyfrowej (z ang. accessibility).  

Dostępność cyfrowa – co to jest?

Dostępność cyfrową (z ang. accessibility) można zdefiniować jako szereg procesów i funkcjonalności, które umożliwiają osobom z różnymi ograniczeniami, dysfunkcjami oraz niepełnosprawnościami dostęp do treści, usług i technologii cyfrowych na równi z osobami bez podobnych problemów. 

Produkty cyfrowe takie jak strony internetowe, aplikacje mobilne i webowe, oprogramowanie, narzędzia online, a także inne formy treści internetowych, np. artykuły, filmy, nagrania audio, powinny być zaprojektowane w sposób umożliwiający bezproblemowe korzystanie z nich bez względu na ograniczenia – pełny dostęp i łatwość użytkowania. 

Dostępność cyfrowa – wytyczne WCAG 

Wytyczne dla dostępności treści internetowych WCAG (z ang. Web Content Accessibility Guidelines) dość szczegółowo opisują, w jaki sposób można zwiększyć dostępność (z ang. accessibility) dla osób z ograniczeniami, dysfunkcjami i niepełnosprawnościami, a także wyjaśniają, w jaki sposób tworzyć produkty cyfrowe, aby spełniały one ściśle określone standardy międzynarodowe.  

Należy mieć na uwadze, że temat dostępności obejmuje dość liczną grupę ze względu na wiele istniejących rodzajów ograniczeń. Mowa tutaj o problemach związanych np. ze wzrokiem, słuchem, mową, ruchem, zaburzeniami poznawczymi, niepełnosprawnością intelektualną czy też trudnościami w uczeniu się. Mimo że wytyczne WCAG poruszają wiele ważnych zagadnień, nie jest możliwe, aby produkt uwzględniał wszystkie możliwe rodzaje problemów, z jakimi mogą mieć do czynienia jego użytkownicy. Pozwalają za to tworzyć treści bardziej użyteczne dla osób starszych, których sprawność zmienia się wraz z wiekiem, jak i dla każdego innego użytkownika w wielu sytuacjach. 

Obecnie obowiązującą wersją WCAG jest wersja 2.1, która opiera się na czterech zasadach. Stanowią one fundament współczesnej dostępności cyfrowej. Podane niżej przykłady rozwiązań wspierających te zasady związane są głównie z technologiami i urządzeniami asystującymi, które potrafią ułatwić codziennie funkcjonowanie osób ze specjalnymi potrzebami (np. wyspecjalizowane czytniki ekranu i monitory brajlowskie). 

Postrzegalność

Zgodnie z tą zasadą wszystkie elementy umieszczone na stronie internetowej lub w innej usłudze cyfrowej muszą być prezentowane w sposób jawny i widoczny, czyli w taki, aby użytkowników mógł go „dostrzec” za pomocą dostępnych mu zmysłów. 
Aby zrealizować zasadę postrzegalności, możemy między innymi:

• stosować alternatywne opisy dla elementów graficznych np. zdjęć; 
• wykorzystywać transkrypcję tekstową dla materiałów audio i video; 
• wspomagać się audiodeskrypcją dla opisu obrazu, który odgrywa istotną rolę
  w przekazie informacji; 
• zadbać o logiczną i spójną strukturę treści cyfrowych, np. stosować odpowiednie nagłówki; 
• używać odpowiednich tagów dla elementów kodu np. przy formularzach; 
• stosować odpowiedni kontrast tekstu do tła, aby treść była zawsze widoczna – najlepiej, gdy tło pod tekstem jest jednolite i nie jest grafiką lub zdjęciem; 
• nie używać jedynie kolorów do walidacji np. pół formularza – warto dodać również krótką informację tekstową o popełnionym błędzie; 
• upewniać się, że powiększone treści wyświetlają się prawidłowo, a rozmiar widoku automatycznie dostosowywany jest do szerokości ekranu urządzenia, z którego korzysta użytkownik (responsywność);  
• unikać umieszczania skanów dokumentów.  

Funkcjonalność

Funkcjonalność jest definiowana jako możliwość nawigowania i obsługi elementów strony internetowej, aplikacji mobilnej lub innego produktu cyfrowego na wiele sposobów. Użytkownicy wykorzystują różne rozwiązania, które związane są z ich potrzebami. Ważne, aby sposoby nawigowania i obsługi elementów były wobec siebie porównywalne, a co najważniejsze, aby zapewniały użytkownikom dostęp do wszystkich funkcji i były dla nich przyjazne. 
Aby zrealizować tę zasadę, możemy: 

• dodać mechanizm obsługiwania wszystkiego za pomocą tylko i wyłącznie klawiatury; 
• nie używać treści, które migają lub zawierają błyski; 
• umożliwiać wyłączanie elementów ruchomych; 
• nie wprowadzać limitu czasu i dać możliwość zarządzania tym czasem użytkownikom; 
• zapewnić wyszukiwarkę konkretnej treści i mapę wszystkich istniejących podstron; 
• wykorzystywać linki, które pozwalają na szybkie przeskoczenie do konkretnej treści; 
• upewnić się, że aplikacja mobilna posiada wszystkie funkcje dostępne za pomocą najprostszych gestów i czy można ją obsłużyć urządzeniem zewnętrznym. 

Zobacz nasze case study! Współpraca z firmą Motoargo. 

Zrozumiałość 

Wszystkie dostępne treści i działanie usługi powinny być zrozumiałe dla każdego użytkownika. Technologia powinna być jasna, spójna i zaprojektowana w sposób przyjazny i intuicyjny.  
Tę zasadę można osiągnąć poprzez: 

• użycie prostego języka – bez zbędnych słów, a także urzędniczej nomenklatury;  
• wyjaśnianie w prosty sposób skrótów, pojęć, akronimów i innych, mniej oczywistych treści; 
• określanie w kodzie strony/aplikacji/produktu języka, w jakim treść jest przedstawiana; 
• stosowanie spójnego wyglądu dla każdej podstrony i każdej wersji produktu przeznaczonej na inne urządzenia; 
• projektowanie widocznych, intuicyjnych i zrozumiałych formularzy; 
• dbanie o zwięzłe i zrozumiałe komunikaty błędów oraz podpowiedzi, jak można je poprawić. 

Kompatybilność 

Według wytycznych WCAG kompatybilność nazywana jest również solidnością. Treść strony internetowej lub aplikacji musi działać poprawnie z różnym oprogramowaniem, różnymi technologiami, a także różnymi narzędziami zewnętrznymi (m.in. narzędziami wspomagającymi). Zasada kompatybilności opiera się na technicznym i programistycznym aspekcie projektowania produktów i usług cyfrowych. 
Zasadę kompatybilności wdrożymy dzięki: 

• stosowaniu prawidłowego kodu HTML, zgodnego z ogólnoprzyjętymi standardami; 
• testowaniu produktu pod kątem kompatybilności z różnymi technologiami asystującymi i wspomagającymi; 
• informowaniu użytkownika o swoim statusie/stanie, gdy korzysta z technologii wspomagających;  
• umożliwieniu technologiom asystującym zgłaszania pojawiających się ważnych komunikatów lub okien modalnych.

Dostępność cyfrowa – dlaczego jest ważna? 

Dostępność cyfrowa jest ważna, ponieważ umożliwia osobom z różnymi ograniczeniami dostęp do treści i usług cyfrowych na równi z osobami bez tych ograniczeń. Dzięki temu osoby z niepełnosprawnością mogą mieć dostęp do informacji, edukacji, zakupów, usług bankowych i innych usług online. Dostępność cyfrowa również pomaga zwiększyć poziom równości społecznej i ekonomicznej, przeciwdziałając wykluczeniu cyfrowemu, ponieważ umożliwia osobom z ograniczeniami korzystanie z nowoczesnych technologii i ułatwia im dostęp do różnych możliwości m.in. zawodowych i edukacyjnych (praca i edukacja zdalna). 

Dowiedz się: Co to jest mobilne SEO i dlaczego jest tak ważne?

Dostępność cyfrowa – kto musi przestrzegać przepisów? 

Dostępność nie jest wymogiem powszechnym, jednak w przyszłości może się to zmienić. Na chwilę obecną tylko niektóre podmioty muszą przestrzegać standardów i wytycznych WCAG – są do tego zobowiązane ustawowo. Zgodnie z dyrektywą WE 2016/2102 dotyczącą dostępności cyfrowej przepisów przestrzegać muszą podmioty publiczne, takie jak m.in.:  

• jednostki sektora finansów publicznych i samorządu terytorialnego; 
• państwowe jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej; 
• spółki skarbu państwa; 
• organizacje pozarządowe działające na rzecz ochrony i promocji zdrowia,
  osób z niepełnosprawnościami i seniorów; 
• organy administracji rządowej i kontroli państwowej; 
• placówki i instytucje edukacyjne. 

Dostępność cyfrowa – podsumowanie 

Dostępność cyfrową powinno rozumieć się jako szansę, która umożliwia osobom z różnego rodzajami ograniczeniami na funkcjonowanie na równi z innymi, którzy tych ograniczeń nie posiadają. Dostępność (accessibility) jest jednym z najważniejszych czynników w walce z wykluczeniem cyfrowym i społecznym w dzisiejszych czasach. Korzystanie z nowoczesnych technologii stało się powszechne, a dążenie do ich doskonałości odbywa się często kosztem innych aspektów, m.in. właśnie dostępności. Należy pamiętać, że wprowadzając funkcjonalności wspomagające pod kątem dostępności (accessibility) do produktu lub usługi cyfrowej, dbamy nie tylko o osoby z niepełnosprawnościami, ale też o każdego innego użytkownika.